Beelddenken

“Logic wil bring you from A to B, Imagination will take you anywhere”
--- Albert Einstein

Beelddenken en taaldenken

Beelddenken is een manier om door middel van beelden, gebeurtenissen en ervaringen naar de wereld om ons heen te kijken. Beelddenken ofwel visueel-ruimtelijk denken, is de eerste “taal” die we leren als we geboren worden, waarbij gebruik gemaakt wordt van alle zintuigen.

Door te zien, te horen, voelen, ruiken en proeven, neemt een baby nieuwe informatie op. Vanaf het moment dat we naar school gaan wordt de woordenschat steeds groter en ontwikkelen de meeste kinderen in onze Westerse cultuur een meer rationele denkstijl, taaldenken (verbaal-sequentieel denken).

Sommigen blijven heel hun leven beelddenken als voorkeursstijl hanteren. Deze mensen communiceren via beeldende taal of metaforen en worden beelddenkers genoemd. Anderen verleren het beelddenken geheel of gedeeltelijk en verkiezen een rationele denkstijl naar mate ze opgroeien; Ze gebruiken logica of begripstaal en worden begripsdenkers of taaldenkers genoemd.

Een deel van de mensen ontwikkelt zich ergens tussen beiden voorkeursdenkstijlen in, en zijn in staat om te switchen tussen beiden afhankelijk van de situatie. Iedereen heeft de basis van elke denkstijl in zich. Je zou kunnen zeggen dat beelddenken aangeboren en taaldenken aangeleerd is.

Hoe weet je of je een voorkeur hebt voor beelddenken of taaldenken? Test het maar eens: Doe je ogen maar eens dicht en denk aan een boom. Taaldenkers denken aan de letters B O O M, beelddenkers zien een boom met meteen ook andere associaties erbij; bijvoorbeeld een grote of kleine boom, met bladeren of naalden, in één van de 4 seizoenen, in een bepaalde omgeving, met een bepaald weertype, in het licht of in het donker.

Video over beelddenken: www.kindinbeeld.nl/films/

Geschiedenis van het Beelddenken

Het begrip beelddenken bestaat al tientallen jaren en is door de logopedist Maria Krabbe geïntroduceerd. Zij werkte met kinderen met leerproblemen, zoals dyslexie, stotteren en schrijfproblemen, en kwam met de theorie dat deze probleem mogelijk ontstonden doordat de kinderen dachten in beelden in plaats van in taal.

Haar werk werd enthousiast voortgezet door Nel Ojemann, Montessori-leerkracht, remedial teacher en docente aan de Universiteit van Groningen. Zij ontwikkelde als eerste een onderzoeksmethode waarmee je het beelddenkende kind kan signaleren: “Het Wereldspel”.

Beelddenken en school

De volgorde in het leerproces van kinderen met een voorkeur voor beelddenken is anders dan de volgorde in het leerproces bij kinderen met een voorkeur voor het taaldenken. Bij beelddenkers is de volgorde: zien - ervaren - vertellen - uitvoeren; Bij taaldenkers is de volgorde: horen – vertellen – uitvoeren – ervaren.

Ons onderwijssysteem is voornamelijk ingesteld op kinderen met een voorkeur voor het taaldenken, en dat sluit niet aan bij de visueel-ruimtelijke voorkeursstrategie van beelddenkers. Omdat informatie bij kinderen met een voorkeur voor het beelddenken anders binnenkomt en verwerkt wordt, kunnen zij op school (leer)problemen krijgen op het gebied van informatie ordenen en onthouden, automatiseren, lezen, spelling, rekenen, klokkijken, tekstbegrip, concentratie en werktempo.

Het is geen onwil maar onmacht. Kinderen met een voorkeur voor het beelddenken onthouden de lesstof beter als zij de informatie met al hun zintuigen kunnen verwerken: zien, voelen, ervaren, ruiken, horen en proeven. Het is echter ook belangrijk om het taaldenken als strategie te leren gebruiken. Dit werkt het beste door gebruik te maken van de eigen voorkeursstrategie; Dus voor kinderen met een sterke voorkeur voor het beelddenken, de kracht van het beelddenken gebruiken, om het taaldenken te verder te ontwikkelen.

Kenmerken van beelddenken

• Beelden zijn leidend
• Heeft een grote verbeeldingskracht
• Snel, complex en associatief denken
• Beeld-woord koppeling is niet vanzelfsprekend
• Denken gaat sneller dan spreken
• Creatief
• Groot ruimtelijk inzicht
• Werkt vanuit het grote geheel
• Intuïtief
• Sensitief
• Moeite met plannen en organiseren
• Gevoel voor tijdloosheid (tijd te kort hebben)
• Ondernemend

Kenmerken van taaldenken

• Taal is leidend
• Is auditief sterk
• Werkt volgordelijk en stapje voor stapje
• Detailgericht en analytisch
• Werkt vanuit de delen naar het geheel
• Is goed georganiseerd
• Kan goed uit het hoofd leren
• Heeft een goed tijdsbesef

Het Wereldspel

Om te bepalen of er sprake is van een voorkeur voor beelddenken, de visueel-ruimtelijke leerstrategie, wordt het Wereldspel gebruikt. Het Wereldspel is een non-verbaal onderzoeksinstrument dat bestaat uit verschillende elementen (o.a. huizen, bomen, dieren, mensen). Hiermee bouwt het kind een dorp.

Het Wereldspel is kindvriendelijk en laagdrempelig. De manier van bouwen geeft aan hoe het kind in de wereld staat en kan worden afgeleid of er sprake is van beelddenken en in hoeverre taaldenken is ontwikkeld.

Daarnaast geeft het Wereldspel zicht op eventuele sociale en/of emotionele aspecten zoals onzekerheid, boosheid of communicatieproblemen.Tot slot geeft het ook zicht op cognitieve capaciteiten van een kind.

Aan de hand van observaties tijdens het bouwen en analyses naderhand krijg ik informatie over:

• Het cognitieve aspect: hoe verkent jouw kind de wereld om zich heen
• Het affectieve aspect: hoe beleeft jouw kind zichzelf en de wereld om zich heen
• Het pedagogische aspect: hoe gaat jouw kind om met de wereld om zich heen

Dominantiematrix

“Je dominantieprofiel is jouw manier van denken, voelen en doen”

De linker- en rechterhersenhelft werken samen, waarbij een voorkeur optreedt en je je links of rechts georiënteerd ontwikkelt. Dat wordt bepaald door de dominantie van de linker- of rechterhersenhelft.

Bij taaldenkers zie je een dominantie van de linkerhersenhelft, die ervoor zorgt dat je van links naar rechts werkt. Dat past precies bij de manier waarop we leren lezen, schrijven en rekenen. Je hebt dan ook talige mogelijkheden en kan goed logisch redeneren. Wel mis je overzicht en zie je soms door de bomen het bos niet meer.

Bij beelddenkers zie je een dominantie van de rechterhersenhelft en dan werk je het liefst van rechts naar links, tegen de stroom in dus eigenlijk. Spiegelingen (d/b) en verwisselingen (ie-ei) kunnen daardoor optreden. Ook kan het dan voorkomen dat optellen wel lukt, maar aftrekken een stuk moeilijker is. Of dat rekenen en klokkijken lastig is, gewoon omdat je dan letterlijk anders tegen cijfers en getallen aankijkt.

Tijdsbesef kan zich daardoor moeizamer ontwikkelen dan gewenst. Ruimtelijke begrippen zoals meer en minder, onder en boven, links en rechts, voor en achter zijn dan verwarrend. Zo kunnen problemen ontstaan op reken- en taalgebied.

Dominantie beperkt zich niet alleen tot de hersenhelften, er is ook oog-, oor-, hand- en voetdominantie. Daarmee zijn er in totaal 32 combinaties mogelijk: 16 rechterhelft combinaties en 16 linkerhersenhelft combinaties.

De dominantie van oog, oor, hand en voet bepalen hoe je met auditieve en visuele informatie omgaat, of je leert door te bewegen, luisteren, leren, praten, kijken of doen, in stilte of juist met anderen, of een combinatie van beiden, wat je optimale plek in de klas is, voor- of achteraan, of juist links of rechts in de klas.

Met de dominantiematrix kan bepaald worden wat je dominantieprofiel is. Het dominantieprofiel geeft inzicht in de leerstijl, interesses, gedrag, concentratie, persoonlijkheidsontwikkeling, omgang met relaties, manier van werken, leren, spelen, omgang met nieuwe situaties, hoe je presteert in stressvolle situaties en ontspannen momenten.

Sociaal-emotionele problemen en leerproblemen gaan hand in hand, ze zijn beide van invloed op elkaar. Met de dominantiematrix worden beide problemen aangepakt. Inzicht in het dominantieprofiel van een kind is handig bij kinderen die …:

• Faalangstig zijn en weinig zelfvertrouwen hebben
• Alleen maar kijken en vrijwel nooit iets zeggen
• Niet lijken te luisteren
• Er altijd doorheen lijken te praten
• Niet stilzitten als iets verteld wordt
• Leerproblemen hebben
• Letters en cijfers blijven spiegelen
• Tijdens een uitleg altijd ergens aan lijken te friemelen
• Minder lijken te presteren dan wat op basis van capaciteiten verwacht kan worden
• Dichtklappen bij het maken van toetsen
• Moeite hebben met concentratie

Individueel Onderwijskundig Onderzoek Beelddenken (IOOB)

Herken je de beelddenker in je kind, en vraag je je af of er een relatie bestaat tussen de gedrags- en/of de leerproblemen en de voorkeur voor de visueel-ruimtelijke informatieverwerking? Dan kan een Individueel Onderwijskundig Onderzoek Beelddenken zinvol zijn.

Daarbij wordt vastgesteld of je kind een beelddenker is en in hoeverre het taaldenken ontwikkeld is. Aanwezige sociale en/of emotionele blokkaders komen naar voren en ook krijg je zich op de cognitieve capaciteiten en eventuele hiaten in het leerproces van je kind. De verkregen gegevens worden met elkaar gecombineerd tot een conclusie en advies op het gebied van verdere begeleiding en/of onderzoek.

Intake, onderzoek en uitwerking van het verslag nemen tien tot twaalf uur in beslag, waarvan het onderzoek met het kind verspreid wordt over 4-5 afspraken. Het verslag wordt uitgereikt aan en doorgesproken met de ouder(s). De leerkracht wordt via de ouder(s) geïnformeerd.

Het onderzoek kan worden afgenomen bij kinderen vanaf groep 4 tot en met 15 jaar.

Wat biedt het volledige onderzoek?

• Het Wereldspel, dat duidelijkheid geeft over de denkvoorkeur
• Het pedagogisch/didactisch onderzoek, dat inzicht geeft in het denk- en leerniveau en brengt eventuele hiaten in kaart
• De non-verbale intelligentietest geeft een indicatie van het cognitieve niveau
• Een geheugenonderzoek, dat inzicht geeft in sterke en zwakke leeringangen
• Dominantiematrix, dat inzicht geeft in het dominantieprofiel
• Een lateralisatie test, waarbij gekeken wordt hoe beide hersenhelften samenwerken
• Observaties tijdens het onderzoek om te kijken of de beide ogen goed samenwerken
• Observaties tijdens het onderzoek om te kijken of er sprake kan zijn van problemen in de sensorische informatieverwerking
• Een compleet schriftelijk verslag inclusief tips en adviezen

De mogelijkheid bestaat ook om een verkort onderzoek te doen. Dit bestaat uit:

• Het Wereldspel, dat duidelijkheid geeft over de denkvoorkeur
• De non-verbale intelligentietest geeft een indicatie van het cognitieve niveau
• Dominantiematrix dat inzicht geeft in het dominantieprofiel
• Geheugenonderzoek, dat inzicht geeft in sterke en zwakke leeringangen
• Een compleet schriftelijk verslag inclusief tips en adviezen

Voor kinderen in groep 1 tot en met 3 kan een Individueel Onderwijskundig Kleuteronderzoek worden afgenomen gerelateerd aan schoolrijpheid. Wat biedt het kleuteronderzoek?

• Het Wereldspel, dat duidelijkheid geeft over de denkvoorkeur
• Het pedagogisch/didactisch onderzoek, dat inzicht geeft in de reken- en leesvoorwaarden
• De non-verbale intelligentietest geeft een indicatie van het cognitieve niveau
• Dominantiematrix, dat inzicht geeft in het dominantieprofiel
• Een compleet schriftelijk verslag inclusief tips en adviezen

Wil je meer weten over beeldenken. Of je inschrijven voor het onderzoek? Neem dan eens contact met me op.

Simone

Contact opnemen met Simone